"KURU MEYVA İHRACATINDA SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ"

Kuru incir özelinde kuru meyva ihracatımızın yaşamakta olduğu sorunları ve çözüm önerilerini aşağıdaki şekilde özetleyebilirim.

* Sorun: Kuru meyva yıllık ihracatımızın 1.3 ila 1.4 milyar usd bandına sıkışıp kalması.

Çözüm önerisi - Farklı bir teşvik sistemi : Nüfus ve alım gücü faktörlerini dikkate alarak ABD, Çin, Japonya gibi ülkeleri "hedef ülke" olarak belirleyip ek teşvik uygulamalarıyla bu ülkelere olan ihracatımızı arttırmaya çalışıyoruz. Gerçekte "potansiyel ülke" olarak adlandırılmaları gereken bu ülkeler yerine Hollanda, İsrail gibi ülkeleri "hedef ülke" olarak mercek altına alınıp, politikalar üretmek ve ek teşvikleri bu politikalara göre yönlendirmek durumunda olmamız gerekir. Yanılgı Konya kadar toprak parçasına sahip olduklarını ifade ettiğimiz bu ülkelerin yaptıkları tarım ve hayvancılıkla ülkemizden misliyle fazla gelir elde ettikleridir. Bu ülkelerin söz konusu faaliyetlerini çok verimli bir şekilde gerçekleştirip yüksek gelir elde ettikleri doğru olmakla beraber başarılarının belirleyici faktörü bu değildir. Bu ulkeler esas olarak tarımda ve hayvancılıkta gen teknolojilerine (hibrit tohum, sperm) dayalı satışlar sayesinde çok ciddi gelirler elde etmektedirler. Diğer en büyük gelir kaynaklarını da dünyanın her yerinden dökme esaslı (geçici) olarak ithal ettikleri ürünleri yüksek katma değerli perakende paketli ürünler haline getirerek, yüksek kar marjlarıyla ve kendi markalarıyla ihraç etmeleri oluşturmaktadır. Hatta çoklukla kendi markalı perakende ürünleri, belirledikleri standartlarda ülkemizin de dahil olduğu bazı ülkelerde fason olarak ürettirmekte ve bu sayede çok yüksek kazançlar elde etmektedirler.

Yüksek miktarlarda yetiştiricisi olmamakla beraber ülkemiz menşeli ürünlerin ihracatçısı konumundaki Hollanda, İtalya, İspanya, İsrail gibi ülkeler (EİB - Urge projesi çalışmalarında kapsamlı olarak irdelenmiştir) gerçek "hedef ülkeler" imiz olmak durumundadır. Bu ülkelerle olan rekabetimizde avantajlı bir konuma gelip, tarıma dayalı ihracatımızda yapısal bir değişikliğe gitmemiz halinde saplandığımız yıllık ihracat bandından kurtulup çok daha yüksek getirilere sahip olmamız mümkün olabilecektir. Bunun için aşağıdaki teşvik sistemini öneriyorum.

1. Öncelikle dökme ve perakende paketli ürünler için farklı GTİP numaraları veya tareks kodları oluşturularak ihracat kayıt ve istatistikleri ayrı ayrı tutulmalıdır.

2. 1000 gr (veya 500gr) ve daha düşük gramajlı perakende paketli ürünler ilk 10 yılı vergiden muaf olmak üzere "Yüksek katma değerli ihraç ürün teşviğine" tabi olmalıdır.

3. Perakende paketli ürünlerin her bir ihracatçı firma adına tescilli en fazla 3 markalı olanları için ilave bir teşvik uygulanmalıdır.

4. Teşvikten faydalanmayı talep edecek firmaların o ihracata konu üretim partileri, ihracatçı firma yeterlik belgesine sahip olsa dahi bire bir tareks denetimine tabi olmalıdır. Bu denetim sonucu belirlenmiş ilave teşvik standart şartlarını sağlayan ürünlere resmi makam denetmenince teşvikten faydalanabilir uygunluğu verilmelidir.

5. Teşvik konusu ürünün birim ihraç fiyatının, önceki yıllara ait döviz cinsinden en yüksek ortalama birim fiyatın üzerinde olması şartı aranmalı ve bu durum hem gümrük çıkış beyannamesi hem de döviz alım belgesi yani resmi gümrük ve banka kayıtları ile belgelenmelidir.


6. Teşvik 4 ve 5. maddelerdeki koşulların birlikte sağlanması halinde uygulanmalıdır. Teşvik oranı yüksek katma değerli ihraç ürünün birim satış fiyatı ile aynı ürünün önceki yıllara ait en yüksek ortalama birim fiyat arasındaki farkın % 60'ı, ihracatçı firma adına tescilli bir markayı taşıması halinde % 75 oranında uygulanabilir (KOSGEB - Kobigel projeleri teşvik oranları).

* Sorun: Bölgedeki jeotermal yatırımlarının incir kalite ve rekoltesinde çok ciddi düşüşlere neden olması.

Çözüm önerisi - Kesişim bölgelerinin belirlenmesi : İncir kalitesi yüksek rakımlı bölgelerde çok daha iyi iken bu bölgeler yüksek sondaj maliyetleri nedeniyle jeotermal yatırımları için uygun değildir. Aydın ilinin Koçarlı, Çine, Karpuzlu, Söke gibi ilçelerinde ciddi bir incir üretimi söz konusu değildir. Kuyucak'dan Denizli'ye kadar olan bölge de incir üretimi için kritik önemde değildir. Bu bölgelerde jeotermal, seracılık ve turizm yatırımlarının teşvik edilmesi doğru olacaktır. Dolayısıyla problem Nazilli ile Selçuk arasında kalan bölgededir. Sadece incir değil diğer tarım ürünleri için de önemli olan bu bölgede yeni jeotermal yatırımlarının teşvik edilmemesi, mevcut yatırımların buhar salınımlarına Haziran - Ekim ayları arasında kısıtlama / yasaklama getirilmesi sorunu önemli ölçüde ortadan kaldıracaktır. Rüzgarların yönleri ve meteorolojik faktörler dikkate alınarak yapılacak detaylı bir etki analizi de jeotermal yatırımlarının kısıtlama veya teşvik edilecek bölgelerin belirlenmesinde önemli fayda sağlayacaktır.

* Sorun: Hidrojen Peroksit kullanımına bölgede büyük ölçüde devam ediliyor olması.

Çözüm önerisi - Bir standart oluşturulması : Bugüne kadar ciddi sayıda ithalatçı ülkeye incir bazı ihracatçılarımız tarafından kayısı gibi "kükürtlü" olarak tanıtılmış ve yüksek oranlarda hidrojen peroksitle muamele edilerek ihraç edilmiştir. Söz konusu ülkeler ürünü bu şekilde tanıdığından ve bu İhracatçılar ısrarla iyi kaliteli ürünün açık renkli bu tip incirler olduğunu empoze etmeye devam ettiklerinden, artık bu pazarlara naturel incir ihraç etme şansı ne yazık ki bulunmamaktadır. Kullanılan malzemenin hidrojen peroksit olduğunu ve insan sağlığı için zararlı olduğunu bilmelerine rağmen bu ülke ithalatçıları inciri açık açık peroksitli olarak talep etmektedirler.

Tüm ihracatçı firmalarımız sınırlı miktarda hidrojen peroksit kullanarak kayısının kükürtünün düşürülmesini uygun bulmakta ve kayısı üretimlerinde hidrojen peroksit kullanmaya devam etmektedirler. Aynı oranlarda incirde kullanılmasının kabul ve kontrolü hem haksız rekabeti hem de aşırı miktarlarda kullanılmasını önleyebilir. Ya da çelişkiyi ortadan kaldıracak şekilde sadece incir değil, dezenfektan ve renk açıcı amaçla kullanıldığı tüm ürünlerde kullanımı yasaklanır.

Nuri Yıldırım

BIZEKS COMPANY LTD.